Geleneksel maliyetleme yöntemleri ve Faaliyet Tabanlı Maliyet yöntemlerinin arasındaki farkları gösterecek iki yöntemlede çözümlü örnek aşağıdaki gibidir. Örnekte benzer üretim süreçleriyle A ve Y olarak iki mamul üretmekte olan BAHADIR A.Ş işletmesinin üretim verileri aşağıdaki gibi gösterilip 2 yöntemle de açıklanacaktır. BAHADIR A.Ş işletmesinin üretim maliyetlerini 5 günlük izlediği varsayılmaktadır. İşletme, teknoloji-yoğun bir üretim sistemine sahip olduğundan genel üretim giderlerini makine saati dağıtım anahtarı aracılığıyla dağıtmaktadır. İşletmenin toplam genel üretim gideri 5 günlük 15.000 Türk Lirası olarak bütçelenmiştir. Tablo 1.1’de geleneksel maliyetleme yaklaşımı kapsamında birim mamul maliyetlerinin hesaplanması için gerekli olan veriler görülebilir: Tablo 1.1:
| Kolon Tipi Plastik Paspayı |
Kazık Tipi Plastik Paspayı |
|
| DİMM | 25 | 18 |
| DİG | 20 | 22 |
| Enjeksiyon Makinası – 1 | 15 dakika | 10 dakika |
| Enjeksiyon Makinası – 2 | 15 dakika | 30 dakika |
| Enjeksiyon Makinası – 3 | 15 dakika | 5 dakika |
| Enjeksiyon Makinası – 4 | 15 dakika | 5 dakika |
| Toplam Makine Süresi / Birim Mamül | 60 dakika | 50 dakika |
Geleneksel maliyetleme sistemine göre BAHADIR AŞ işletmesinin bir haftada 100 X ve 30 Y mamulü üretmesi durumunda birim mamul maliyetleri Tablo 2.1’de görüldüğü şekilde hesaplanacaktır:
# 5 Günlük Genel Üretim Gideri = 15.000
##Kolon Tipi Plastik Paspayıiçin 5 günlük makine kullanım süresi : 100 * 60 dakika = 6.000 Dakika
Kazık Tipi Plastik Paspayıiçin 5 günlük makine kullanım süresi : 30 * 50 dakika = 1.500 Dakika
Toplam Makine kullanım süresi : 7.500 dakika
1 Makine dakikası maliyeti : 15.000 / 7500 Dakika = 2 / dakika Ör: 1Kolon Tipi Plastik Paspayı için Enjeksiyon Makinası – 1 maliyeti :15 Dakika * 2 / dakika = 30 Tablo 2.1:
| Kolon Tipi Plastik Paspayı | Kazık Tipi Plastik Paspayı | |
| DİMM | 25 | 18 |
| DİG | 20 | 22 |
| Enjeksiyon Makinası – 1 | 30 | 20 |
| Enjeksiyon Makinası – 2 | 30 | 60 |
| Enjeksiyon Makinası – 3 | 30 | 10 |
| Enjeksiyon Makinası – 4 | 30 | 10 |
| Toplam Makine Süresi / Birim Mamül | 165 | 140 |
Geleneksel maliyetleme sisteminde, üretim hacmindeki değişimlerin birim mamul maliyetlerini nasıl etkilediğini görebilmek açısından BAHADIR AŞ işletmesinde 5 günlük üretimin %20 azaldığını varsayalım. Bu durumda Kolon Tipi Plastik Paspayı haftada 80 birim, Kazık Tipi Plastik Paspayı ise 24 birim üretilecektir. Ancak, geleneksel muhasebe ve dolayısıyla maliyetleme sistemleri gereği 5 günlük Genel Üretim Gideri değişmeyerek yine 15000 TL olarak kalmaktadır. Üretim hacmindeki azalışın birim mamul maliyetlerine etkileri Tablo 3’de görülebilir:
Tablo 3:
| # 5 Günlük Genel Üretim Gideri = 15.000##Kolon Tipi Plastik Paspayıiçin 5 günlük makine kullanım süresi : 80 * 60 dakika = 4800 Dakika
Kazık Tipi Plastik Paspayıiçin 5 günlük makine kullanım süresi : 24 * 50 dakika = 1200 Dakika Toplam Makine kullanım süresi : 6000 dakika 1 Makine dakikası maliyeti : 15.000 / 6000 Dakika = 2,5 /Dk. Ör:1Kolon Tipi Plastik Paspayıiçin Makine A maliyeti :15 Dakika * 2.5 /Dakika = 37.5
|
||||||||||||||||||||||||||
Yukarıda Tablo 2 ve Tablo 3’de görüldüğü üzere dönemlik (5 günlük) genel üretim giderleri birim mamul maliyetlerine aynı dönemin üretim hacmiyle orantılı olarak tek bir dağıtım anahtarı aracıyla (makine kullanım süresi) dağıtılmıştır. Bu yöntemde dönemsel üretim hacmi değiştiğinde birim mamul başına yüklenen DİMM ve DİG bakımından herhangi bir sorun yaşanmadığı daha önceden belirtildiği gibi tablolarda da görülebilir. Ancak, sorun geleneksel maliyetleme sisteminin bir gereği olarak dönemler itibariyle sabit olduğu kabul edilen ve GENEL ÜRETİM GİDERLERİ içerisinde önemli maliyet unsurlarını oluşturan çeşitli giderlerin üretim hacmindeki değişmelere paralel olarak birim mamullere yüklenmesinde ve dolayısıyla birim mamul maliyetlerinde dönemler itibariyle farklılıklara neden olduğu noktada ortaya çıkmaktadır. Bu durum yukarıdaki tablolarda da görülebilir. 5 günlük üretim hacminde %20’lik bir azalma birim mamul maliyetini Kolon Tipi Plastik Paspayı için 30, Kolon Tipi Plastik Paspayı içinse25 arttırmıştır. Üretim hacmindeki dalgalanmaların birim mamul maliyetlerini bu şekilde etkilemesi yönetimin kısa vadeli taktiksel planlama yanı sıra fiyatlandırma ve promosyon karalarında etkin politikalar üretebilecekleri verileri geleneksel maliyetleme yaklaşımıyla sağlayamayacağı çok açıktır. Ayrıca, örnekte 5 günlük 15.000 olduğu kabul edilen ve dört makinenin 5 günlük kullanım oranında birim mamullere dağıtılan genel üretim gideri aslında birbirinden farklı maliyet unsurlarından oluşmaktadır. Sadece bu sebeple de tek bir dağıtım anahtarı aracılığıyla dağıtılmasının yanıltıcı maliyet bilgileri üretilmesine yol açacağı rahatça görülebilir.
Yukarıdaki örneğin FAALİYET TEMELLİ MALİYET yaklaşımıyla ele alınması durumunda ise maliyet bilgileri daha farklı sonuçlar üretecektir. FAALİYET TEMELLİ MALİYET yaklaşımı gereği ilk olarak15.000 olarak belirlenen 5 günlük GENEL ÜRETİM GİDERLERİ faaliyetler bazında incelenecektir. Bu örnekte dört makinenin her biri ayrı bir faaliyet olarak düşünülebilir. İkinci aşamada her bir faaliyetin yani makinenin toplam GENEL ÜRETİM GİDERLERİ’den aldığı payın belirlenmesi gerekmektedir. Üçüncü olarak, her bir faaliyet için üretim hacmiyle alakalı olsa bile fiili üretim hacminden bağımsız bir dağıtım anahtarının belirlenmesi gerekir ki bu örnekte her bir makinenin 5 günlük tam çalışma kapasitesi bu fonksiyonu yerine getirebilir. 5 günlük tam kapasiteler artık birer faaliyet olarak tanımlanan her bir makine için maliyet bilgileriyle beraber Tablo 4’de görülebilir:
Tablo 4:
|
FAALİYET TEMELLİ MALİYET yaklaşımında dördüncü aşama faaliyetler itibariyle maliyet yükleme oranlarının hesaplanmasıdır. Bu işlem her bir faaliyetin toplam maliyetinin belirlenmiş dağıtım anahtarı toplamına bölünmesiyle bulunacaktır. Yukarıdaki örnekte Enjeksiyon Faaliyeti 1 için maliyet yükleme oranı750/3000 Dakika = 0,25/Dakika olarak hesaplanabilir. Daha sonraki aşamada her bir mamulün faaliyetten faydalandığı ölçüde sözkonusu faaliyetin maliyetinden aldığı pay hesaplanacaktır. Bu hesaplama her bir faaliyetin maliyet yükleme oranlarıyla her mamulün bu faaliyetten faydalanma oranının çarpılması şeklinde gerçekleştirilecektir. Örneğin, Kolon Tipi Plastik Paspayı’in Enjeksiyon Faaliyeti 1den aldığı pay, diğer bir deyişle, Enjeksiyon Faaliyeti 1 in Kolon Tipi Plastik Paspayı’na yükleme oranı 0,25/Dakika * 15 Dakika =3.75 olarak hesaplanacaktır. Diğer aktiviteler ve mamuller için de benzer hesaplamalar yapıldığında FAALİYET TEMELLİ MALİYET yaklaşımına göre birim mamul maliyetleri Tablo 5’de görüldüğü şekilde olacaktır. Tablo 5
| Kolon Tipi Plastik Paspayı |
Kazık Tipi Plastik Paspayı |
|
| DİMM | 25 | 18 |
| DİG | 20 | 22 |
| Enjeksiyon Makinası – 1 | 3.75 | 2.5 |
| Enjeksiyon Makinası – 2 | 75 | 150 |
| Enjeksiyon Makinası – 3 | 6 | 2 |
| Enjeksiyon Makinası – 4 | 7.5 | 2.5 |
| Toplam Makine Süresi / Birim Mamül | 137.25 | 197 |
Tablo 5’de görüldüğü üzere birim mamul maliyetleri üretim hacminden bağımsız olarak GENEL ÜRETİM GİDERLERİ’ni oluşturan farklı faaliyetlerden kullanım oranlarında aldıkları paylar itibariyle belirlenmişlerdir. Böylece, birim mamul maliyetleri üretim hacmindeki dönemlik dalgalanmalardan etkilenmeyerek daha istikrarlı fiyatlandırma, satış, promosyon politika ve kararlarının belirlenmesine imkan verecektir. Ayrıca, GENEL ÜRETİM GİDERLERİ’ni oluşturan farklı maliyet unsurlarının ayrı ayrı ve daha kapsamlı ele alınması neticesinde işletme yönetimi maliyet yönetimi ve kontrolü alanlarında da daha etkin uygulamalar yapabilecektir.
FAALİYET TEMELLİ MALİYET sistemiyle üretilen muhasebe verileri işletme yönetimine iş süreci geliştirme ve iyileştirme alanlarında da son derece değerli bilgiler sağlamaktadır. FAALİYET TEMELLİ MALİYET dizaynı sürecinde belirtildiği üzere sistemin uygulanabilmesi işletme genelinde yapılan için bütün iş süreçlerinin kapsamlı bir şekilde incelenmesi, katma değer yaratan ve yaratmayan faaliyetlerim maliyetleriyle birlikte belirlenmesi mümkün olmaktadır. FAALİYET TEMELLİ MALİYET sisteminin ürettiği veriler Toplam Kalite Yönetimi (TKY), Kritik Patika Metodu (Critical Path Method-CPM) ve İş Süreci Değerlendirme ve Gözden Geçirme Teknikleri (Process Evaluation and Review Techniques-PERT) gibi son derece önemli yönetim araçları ve teknikleriyle etkin bir şekilde kullanılmaya müsait bir muhasebe bilgi sistemi yaratılmasına imkan verebilecektir (Colwyn, Dugdale, 2002). Geleneksel maliyetleme yöntemleri atıl kapasite maliyetlerini de üretilen ve satılan mamul maliyetlerine yüklerken FAALİYET TEMELLİ MALİYET yöntemiyle atıl kapasite maliyetlerin faaliyetler bazında ayrılarak üretilen ve satılan mamul maliyetlerine yüklenmesi önlenebilecektir. Yukarıda bahsi geçen CPM, PERT ve benzeri tekniklerin FAALİYET TEMELLİ MALİYET sürecinde uygulanmasıyla iş süreçlerinin ve iş akışlarının iyileştirilmesi ve maliyetlerin daha düşük seviyelere indirilmesi mümkün olabilecektir. Tablo 2 ve Tablo 3’de değişik üretim hacimlerinde atıl kapasite maliyetlerinin birim mamul maliyetlerine nasıl yüklendiği tespit edilmişti. FAALİYET TEMELLİ MALİYET yönteminin farklı üretim hacimlerinde atıl kapasiteleri ne şekilde tespit ettiği ve yönetimin dikkatine sunduğu Tablo 6 ve Tablo 7’de görülebilir:
| Kolon Tipi Plastik Paspayı |
Kazık Tipi Plastik Paspayı |
Atıl Kapasite |
Toplam Maliyet |
|
| DİMM | 2500 | 540 | – | 3040 |
| DİG | 2000 | 660 | – | 2660 |
| Enjeksiyon Makinası – 1 | 375 | 75 | 300 | 750 |
| Enjeksiyon Makinası – 2 | 7500 | 4500 | 0 | 12000 |
| Enjeksiyon Makinası – 3 | 600 | 60 | 340 | 1000 |
| Enjeksiyon Makinası – 4 | 750 | 75 | 425 | 1250 |
| Toplam | 13725 | 5910 | 1065 | 20700 |
#100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayıve 30 adet Kazık Tipi Plastik Paspayıüretiminin toplam maliyetleri
##Birim Maliyetler Tablo 5’de görüldüğü gibidir
| Kolon Tipi Plastik Paspayı |
Kazık Tipi Plastik Paspayı |
Atıl Kapasite |
Toplam Maliyet |
|
| DİMM | 2000 | 432 | – | 2432 |
| DİG | 1600 | 528 | – | 2128 |
| Enjeksiyon Makinası – 1 | 300 | 60 | 390 | 750 |
| Enjeksiyon Makinası – 2 | 6000 | 3600 | 2400 | 12000 |
| Enjeksiyon Makinası – 3 | 480 | 48 | 472 | 1000 |
| Enjeksiyon Makinası – 4 | 600 | 60 | 590 | 1250 |
| Toplam | 10980 | 4278 | 3852 | 19560 |
#80 adet Kolon Tipi Plastik Paspayıve 24 adet Kazık Tipi Plastik Paspayıüretiminin toplam maliyetleri
##Birim MaliyetlerTablo5’de görüldüğü gibidir
Tablo 6 ve Tablo 7’de görüldüğü üzere üretim hacmindeki değişiklikler geleneksel maliyetleme yöntemlerinden farklı olarak birim mamul maliyetini etkilememektedir. Üretim hacimlerindeki değişiklik kapasite kullanım oranlarını etkilemekte ve her bir faaliyet için atıl kapasite maliyetlerinin hesaplanmasına imkan vermektedir. Yönetsel kararlarda atıl kapasite maliyetleri 680.Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları kapsamında düşünülebilir. Böylece, daha sağlıklı üretim planlaması ve yatırım analizi kararları alınması mümkün olacaktır. Tablo 7’de dikkat çeken bir veri de FAALİYET TEMELLİ MALİYET yaklaşımında Enjeksiyon faaliyetii 2 olarak düşünülen Enjeksiyon makinesi 2 nin sözkonusu üretim hacminde tam kapasite kullanılıyor olmasıdır. Dikkat edilirse 100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayıve 30 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı üretildiğinde enjeksiyon makinesi 2 nin atıl kapasitesi sıfır olmaktadır. Bu şekilde tam kapasite faydalanılan faaliyetler üretim planlamasında kısıtlayıcı faktörler olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer bir deyişle BAHADIR AŞ işletmesi Enjeksiyon Makinesi 2 alanında daha fazla yatırım yapmadan veya Enjeksiyon faaliyetii 2’ye ilişkin süreçleri iyileştirmeden Kolon Tipi Plastik Paspayı yada Mamul Y’den mevcut üretim hacmi üzerinde bir birim bile daha fazla üretemeyecektir. Yönetimin optimal ürün karması veya yatırım kararları süreçlerinde her bir faaliyeti bir kısıt olarak göz önünde bulundurması daha güvenilir bütçeleme ve planlama faaliyetlerine imkan verecektir.
Atıl kapasite maliyetlerinin belirlenmesinin yanısıra FAALİYET TEMELLİ MALİYET sisteminin karar vericilere sağladığı diğer önemli bir avantaj da mamul satış noktasına varıncaya kadar katlanılan tüm pazarlama satış ve dağıtım maliyetlerinin mamul ve mamul grubu bazında hesaplanmasına ve toplam mamul maliyetine yüklenmesine imkan vermesidir. Bu verilerle işletme fiyatlandırma kararlarını daha gerçekçi ve sağlıklı bir şekilde alabilecektir. Yukarıdaki örneğin devamında 5 günlük pazarlama satış maliyeti2.860 olarak kabul edilmiştir. Bu noktada şu hususu belirtmekte fayda vardır ki, pazarlama satış ve dağıtım giderleri satış bölümü personeli ücret ve primleri, amortismanlar, enerji giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlerle diğer giderlerden satış bölümüne düşen paylar olmak üzere çeşitli tür, kapsam ve özellikte giderlerden oluşmaktadır. Ancak, ortaya konulmak istenen sonucun çok karmaşık bir sistemden ziyade anahatlarıyla anlaşılmasına imkan verecek şekilde tüm pazarlama faaliyetleri sipariş alma ve dağıtım olarak iki faaliyet alanına bölünmüştür. 100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayıve 30 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı için 5 günlük sipariş alma faaliyetinin maliyeti toplam1.900; dağıtım faaliyetinin maliyeti de toplam 960 kabul edilmiştir. Bu noktada sipariş alma ve dağıtım sayıları dağıtım anahtarı olarak kullanılacaktır. Bu varsayıma göre 100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayı ve 30 adet Kazık Tipip Plastik Paspayı’nin satış noktasına gönderilmesi için 5 günlük 19 sipariş alma ve 24 dağıtım faaliyetinin geçekleştirildiği kabul edilmiştir. Böylece sipariş alma faaliyeti yükleme oranı1.900/19 =100; dağıtım faaliyeti yükleme oranı960/24 =40 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca, Kolon Tipi Plastik Paspayı’nın Kazık Tipi Plastik Paspayı’na oranla daha büyük miktarlarda sipariş edildiği ve paketlenerek yollandığı varsayımıyla 100 Kolon Tipi Plastik Paspayı için 5 günlük 10 sipariş alma ve 15 dağıtım faaliyeti gerçekleştirildiği kabul edilmiştir. Bu varsayımlar neticesine 100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayıiçin 5 günlük toplam100*10 =1.000’lik sipariş alma ve40*15 =600 dağıtım maliyetine katlanılmaktadır. Bir adet Kolon Tipi Plastik Paspayıiçin ise toplam sipariş alma ve dağıtım maliyeti1.600/100 =16 olarak hesaplanmaktadır. Aynı sistemle 30 adet Kazık Tiplinin 5 günlük toplam sipariş alma faaliyeti maliyeti100*9 = 900 ; toplam dağıtım faaliyeti maliyeti de40*9 = 360 olarak hesaplanabilir. Bir adet Kolon Tipli Paspayı’nin toplam pazarlama satış ve dağıtım maliyeti ise1.260/30 =42 olarak elde edilmektedir.
Geleneksel maliyetleme yöntemiyle yalnızca üretim verilerinin dikkate alındığının ancak bugünkü pazar koşullarında rekabetçi bir fiyatlandırma politikası gereği pazarlama satış ve dağıtım maliyetlerinin öneminin farkında olan bazı işletmeler üretim maliyetleri yanı sıra dönemler itibariyle sabit olarak belirledikleri pazarlama maliyetlerini de mamullere yükleme konusunda bazı çalışmalar yapmaktadırlar. Ancak, bu işletmelerde pazarlama giderleri geleneksel maliyetleme yöntemlerinin yapısı gereği yine tek bir dağıtım anahtarı aracılığıyla ve yine hacme bağlı olarak yapılmak durumundadır. Geleneksel maliyetleme yöntemleriyle FAALİYET TEMELLİ MALİYET yöntemi arasında tam bir karşılaştırma yapılabilmesi amacıyla aynı pazarlama satış ve dağıtım giderleri geleneksel maliyetleme yöntemlerinin esaslarına göre de Kolon Tipi Plastik Paspayı ve Kazık Tipli Paspayına yüklenecektir. Bu aşamada geleneksel maliyetleme yöntemini kullanan işletmelerin uygulamalarında en yaygın şekilde rastlanıldığı üzere pazarlama satış ve dağıtım maliyetleri mamul satışlarından elde edilen toplam hasılat temel alınarak dağıtılacaktır. Bu amaçla Kolon Tipli Pasypayı’in birim satış fiyatının180; Kazık Tipli Paspayının birim satış fiyatının ise200 olduğu varsayılmıştır. Böylece 5 günlük toplam satış hasılatı, 100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayı satışından elde edilen hasılat180 *100 =18.000 ile; 30 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı satışından elde edilen hasılat 200*30 =6.000’nin toplamı olan24.000 olarak hesaplanabilir. Geleneksel maliyetleme yönteminde mamuller pazarlama satış ve dağıtım giderlerinden toplam satış hasılatı içerindeki katkı payları oranında pay alacaklarından mamul grupları ve birim mamul bazında 5 günlük pazarlama satış ve dağıtım giderleri aşağıda görüldüğü şekilde hesaplanacaktır:
100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayı ve 30 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı için toplam pazarlama satış ve dağıtım maliyetleri:
[2.860 * (18.000/24.000)] = 2.14 (X); [2.860 * (6.000/24.000)] = 715
1 adet Kolon Tipi Plastik Paspayı ve 1 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı için pazarlama satış ve dağıtım maliyetleri:
2.145/100 = 21,45 (X); 715/30 = 23,83
Sonuç:
Bir maliyet sistemi olarak FAALİYET TEMELLİ MALİYET karar verme sürecinde kullanılabilecek son derece yararlı bir araçtır. Karın nasıl artırılacağı, hangi ürün ve müşterilerin karlılığının daha fazla olduğu veya hangi ürünlerin üretilmesinin gerektiği gibi stratejik yönetim kararları olarak değerlendirilebilecek kararlarda yöneticiler FAALİYET TEMELLİ MALİYET yaklaşımı itibariyle tüm işletme genelinde iletişim ve koordinasyonun artmasıyla pazarlama ve satış bölümünden gelen bilgileri diğer maliyet unsurlarıyla birleştirerek stratejik Faaliyet Tabanlı Yönetim (FTY) konusunda son derece yararlı sonuçlar alabilirler.
Toplam gelirler ve toplam giderlerin izlenebildiği tablolar yardımıyla geleneksel maliyetleme yöntemlerinin ve FAALİYET TEMELLİ MALİYET yönteminin çeşitli yönetsel kararlar üzerindeki etkileri karşılaştırmalı olarak daha açık görülebilecektir. Tablo 8’de FAALİYET TEMELLİ MALİYET yöntemi kullanılması durumunda bir 5 günlük dönemde 100 adet Kolon Tipi Plastik Paspayı ile 30 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı üretilip satılması durumunda elde edilecek gelirler, katlanılacak maliyetler görülebilir. Tablo 9’da ise geleneksel maliyetleme yöntemine göre aynı üretim döneminde ve aynı ürün karmasıyla elde edileceği öngörülen gelirler ve maliyetler izlenebilir.
Tablo 8:
|
Kolon Tipli Plastik Paspayı |
Kazık Tipli Plastik Paspayı |
Atıl Kapasite |
Toplam |
|
| Satışlar |
18000 |
6000 |
– |
24000 |
| DİMM |
2500 |
540 |
– |
3040 |
| DİG |
2000 |
660 |
– |
2660 |
| Enjeksiyon Makinesi 1 |
375 |
75 |
3000 |
750 |
| Enjeksiyon Makinesi 2 |
7500 |
4500 |
0 |
12000 |
| Enjeksiyon Makinesi 3 |
600 |
60 |
340 |
1000 |
| Enjeksiyon Makinesi 4 |
750 |
75 |
425 |
1250 |
| Sipariş Alma |
1000 |
900 |
0 |
1900 |
| Dağıtım |
600 |
360 |
0 |
960 |
| Toplam Kar / Zarar |
2675 |
1170 |
1065 |
440 |
| Birim Kar / Zarar |
26.75 |
39 |
||
Tablo 9:
| Satışlar
DİMM DİG Makine Makine Makine Makine PSDG Toplam Kar/Zarar Birim Kar/Zarar |
Mamul X 18.000 2.500 2.000 3.000 3.000 3.000 3.000 2.145 645 6,45 |
Mamul Y 6.000 540 660 600 1.800 300 300 715 1.085 36,16 |
Toplam 24.000 3.040 2.660 3.600 3.800 3.300 3.300 2.860 440
|
Tablo 8 ve Tablo 9 Toplam Kar/Zarar satırında aynı sonucu (440 Kar) göstermekle birlikte mamul grubu ve birim mamul bazında farklı kar/zarar rakamlarına işaret etmektedirler. FAALİYET TEMELLİ MALİYET verilerinin izlendiği Tablo 8’de 1 adet Kolon Tiplinin satışından 26,75 kar elde edildiği görülürken geleneksel maliyetleme yöntemine göre gelir ve giderlerin izlendiği Tablo 9’da 1 adet Kolon Tipi Plastik Paspayı satışından6,45 zarar edildiği görülmektedir. Aynı şekilde 1 adet kazık tiplinin satışından Tablo 8’de39 zarar edildiği sonucu çıkarken Tablo 9’da 1 adet Kazık Tipi Plastik Paspayı satışından36,16 kar elde edildiği görülmektedir. Bu noktada hangi maliyetleme yönteminin daha doğru sonuç verdiği sorusu akla gelebilir. Bu soruya cevap verebilmek için maliyetlerin ortaya çıkmasında ve dağıtılmasındaki hususların incelenmesi gerekir. Mamul Y’nin en maliyetli makine olan Enjeksiyon Makinesi 2’nin Kolon Tipliye’e oranla çok daha fazla kullanılmasına neden olmaktadır (Tablo 2 ve Tablo 5). Ayrıca Kazık Tipi Plastik Paspayı düşük satış hacmine rağmen her iki maliyetleme yönteminde de görüldüğü üzere pazarlama satış ve dağıtım giderlerinden birim bazında daha büyük pay almaktadır (FAALİYET TEMELLİ MALİYET’de PSDG Kolon Tipi Plastik Paspayı için 16 , Kazık Tipi Plastik Paspayı için 42 ; Geleneksel maliyetlemede PSDG Kolon Tipi Plastik Paspayı için 21,45 , Kazık Tipi Plastik Paspayı için 23,83 ). FAALİYET TEMELLİ MALİYET farklı türde, özellikte ve kapsamda giderlerden oluşan genel üretim giderlerini mamullere farklı ve ilgili giderin mamullerle ilişkilendirilmesinde uygun dağıtım anahtarları kullanılmasına imkan vermesi bakımından yönetimin birim mamul maliyetlerini daha kesin ve güvenilir bir biçimde izlemesini sağlamaktadır. FAALİYET TEMELLİ MALİYET gerek birim bazında gerekse toplamlarda mamul maliyetlerini daha derinlemesine yapılan analizler sonucunda hesaplamaya imkan vermesi ve atıl kapasite maliyetlerinin de belirlenmesine yardımcı olması bakımından yönetsel kararlarda kullanılabilecek verileri daha sağlıklı ve gerçekçi bir şekilde hazırlayabilmektedir.