Eğitim sistemiyle alakalı yazımda değindiğim gibi bir çok sorunu adamların insana verdiği değer çözmüş bence. İşsizlik maaşıyla yaşayabildiğiniz bir ülkede yaptığınız girişimciliğin tutmama olasılığını düşünüp ya batarsam çoluğun çocuğun rızkı kesilirse düşüncesi beyninizi yiyip bitirmiyor. Ben yazarken şunu anladım Türkiye’ den iyi girişimler ancak girişimini gerçekleştirmiş ve hali vakti yerinde dibe vursada parası olan insanlarla ve çocuklarıyla gerçekleşecek. Çünkü Türkiye’ nin bu konuda gerçekten iyi bir sosyal devlet olması gerekiyor. Eğer Türkiye iyi bir sosyal devlet konumuna gelirse insanlar daha çok cesur davranabilecektir. Eğer bir genç içindeki enerjiye rağmen bunu devlete kapak atayım olarak hayallendiriyorsa orada bir sıkıntı var. Sosyal devlet olabilmemiz için de vergilerimizi kaçırmadan adam gibi ödememiz gerekiyor en azından üzerimize düşen vazife bu herkes başkasının yapmasını bekleyip böyle bir kültür oluşmasını beklerse daha çok bekleriz biz otobüsde stresten tırnağını yiyen çocuklar görmek yerine kitap okuyan bir nesli görmeyi.
Sanayi açısından Finlandiya gerçekten zor durumda ama hizmet, yazılım ve bilişim de iyiler. Sanayi olarak kağıt fabrikaları mevcut olan ülkenin cari açık problemini (üretimin azlığı cari açığı bariz bir şekilde etkiler) Enerjiyi zamanında ülke sanayiden kazandığı dönemlerde kurduğu Nükleer santraller ile enerji dışa bağımlılığını en aza indirgemeleri etkili denebilir. Elektrik çok ucuz. Ayrıca, kağıt fabrikaları ve bir çok fabrika kapanma eşiğinde ve sırasıyla çoğu kapanıyor. Çin ile mücadele edemiyorlar. Adamlar Çin’ den Finlandiya’ ya kağıdı aynı şehirde üretilen Fin fabrikasına rağmen daha ucuza getirebiliyor. Bu konularla ilgili daha detaylı bir yazıyı Endüstri Mühendisliğim köşemde ele alacağım.