“Başını eğip bir süre düşündü. Sonra divanın kenarındaki küçük tahta parçasını eline aldı. Altın işlemeli, fildişi saplı kamasının altından ustura gibi keskin bir bıçak çıkarıp yontmaya başladı. Bir yandan da anlatıyordu.” Hacı Murat hayatını böyle anlatmaya başlıyordu Tolstoy’ un eserinde. Kimdi hacı murat? Ne için savaştı?Hacı Murat Avarların öncülerinden biridir. Şeyh Şamil ile olan kan kavgası (davası doğru olmayabilir.) sebebiyle yalnız kaldığı dönemde Ruslarla anlaşmış.Fakat, bir kez bile kardeşlerine dokunmadan, Şamil’ in ailesi üzerinden tehditte bulunması ve ailesini geri kazanmak için kaçarken ruslardan bir bataklıkta sıkışmış ve askerleriyle son nefesine kadar savaşarak şehit olmuş yüce bir adamdır Hacı Murat.
Kitapta ise İslamiyet ilgili bilgiler çok net açıklanmış ve Hacı Murat’ ın islamiyete uygun görmediği (Baloda bayanların giyim tarzı) olayları nasıl hoşgörüyle karşıladığınıda görüyoruz. Liderler gibi az ve öz konuşması, yiğitlik, dürüstlük kavramlarının rusları bile hayran bırakacak seviyelerde olması ise diğer dikkatimi çeken özellikleriydi. Ama, Osmanlı himayesi değil kendi özgürlüklerini kazanmak istemeleri ise onları bence yüceltmektedir. O bölgeye ile ilgli net bilgiler vermesede, kitap Hacı Murat’ ı en azından kişisel özellikleriyle doğru özetleyebilmiştir. Belkide aynı kitabı başka yazar kaleme alsaydı bu kadar etkili olmazdı. Kim bilir?